Interview met Edel Maex: "Leer vertrouwd raken met onrust"

Dit interview is een iets ingekorte overname uit onze luxe bookazine Vandaag nog relaxed.

Mindfulness is een levenshouding

Wat is het belangrijkste inzicht dat je kunt krijgen dankzij mindfulness? Maex: ‘Het inzicht dat mindfulness een levenshouding is. Een levenshouding van vertrouwen, dat het leven bestaat uit vallen en opstaan. Die houding bestaat uit drie kwaliteiten. 
1 Allereerst soevereiniteit, oftewel dat jij aan het roer staat in je leven. De erkenning ervan brengt zelfrespect. 
2 Ten tweede de bereidheid om te kijken. Dat is geen reclameslogan voor Netflix, ik bedoel een open blik waarbij pijn en geluk gelijkwaardig worden bejegend. 
3 Ten derde de bereidheid om te handelen, want het eindigt niet op je meditatiekussen. Uiteindelijk gaat het om wat je ermee doet.’

Doe-modus en zijn-modus

De woorden doe-modus en zijn-modus keren vaker terug in het gesprek. Wat bedoelt hij precies? ‘We zijn geneigd alleen maar in functie van een bepaald doel te staan. We hebben geleerd dat we hard moeten werken en ergens moeten komen, anders zouden we het niet overleven. Dat is niet per definitie verkeerd, maar er ontstaat een spanningsveld van doen en zijn. In de doe-modus vergeten we vaak ons lichaam te voelen. We beginnen het pas te voelen als het pijn doet, als het een alarmbel wordt. Dan gaan we naar de dokter voor een quick fix en gaan we weer door. Dat is geen langetermijnoplossing. In de zijn-modus stoppen we en kijken we.’

Er is veel onderzoek gedaan naar mindfulness en de invloed ervan op de hersenen en de bloeddruk. Is mindfulness een bewezen stressverlager? ‘Het is een eenvoudig sommetje. Als je alle dagen fitness beoefent, zal de omvang van je biceps toenemen. Pas je alle dagen mindfulness toe, dan zal er ongetwijfeld iets in de hersenen veranderen. Er zijn veel interessante onderzoeken gedaan maar ik til er niet te zwaar aan. Als je alleen maar een mindfulnesstraining doet omdat je hebt gehoord dat het werkt, dan ben je niet met mindfulness bezig.' 

Stress door reactie op de omstandigheden

Mindfulness respecteert de autonomie van mensen. Ik heb liever dat mensen met een kritische geest naar een mindfulnesstraining komen, omdat ze wezenlijk aanvoelen dat het leven voor hen zo niet langer werkt.’ Hij legt uit hoe hij tegen stress aan kijkt. ‘Strikt genomen zijn het niet de omstandigheden die leiden tot stress, maar de reactie van organismen op de omstandigheden. Hoe reageren we op een bedreigende situatie? Zie je het als een catastrofe of als een uitdaging? Wat ik vooral zie, is dat we blijven doorhollen. Dat zorgt niet alleen voor te weinig rust, het vernauwt ook onze blik. Als je maar lang genoeg negeert waar je staat en waar je naartoe wilt, dan krijg je klachten.’

Voor Maex is dit een persoonlijke worsteling geweest. Mindfulness bleek voor hem levensveranderend. ‘Ik ben zelf begonnen met mediteren vlak voor mijn dertigste. Eigenlijk liep alles goed: mijn studie was gelukt, ik vond moeiteloos een baan. Toch zat ik in de knoop met mezelf. Waar ik last van had, waren de normale zorgen van een jongeman tussen de 20, 30 jaar. “Wat zit ik hier eigenlijk te doen?” Ik maakte er niet met vriendelijkheid ruimte voor. 

Stoppen en kijken

Mindfulness is het beste dat mij ooit is overkomen. Ik ben mij gaan openen en opnieuw gaan afvragen wat ik belangrijk vind in mijn leven.’
‘Wat geeft mij bestaansrecht en wat geeft mijn leven zin? Die vragen brengen een bepaalde onzekerheid met zich mee, wat kan leiden tot stress. Wat is dat precies, een zinvol bestaan? Daarvoor moet je je bezinnen, oftewel stoppen en kijken. Even uit de smalle lijn stappen. Wat het kan veranderen, kun je niet voorspellen. Door even uit de doe-modus te stappen open je een ruimte. Daarin is oneindig veel mogelijk.’

Maak de weg naar geluk vrij

Brengt het vreugde en geluk? ‘Mindfulness ópent, dus het maakt ook vreugde zichtbaar. We trainen het vermogen om niet te kijken naar het doel, maar naar alles dat op je afkomt: pijn én vreugde. Het mooie en het lelijke. Je kunt jezelf niet gelukkig mediteren, maar het kan wel de weg naar geluk vrijmaken. Het is maar hoe je ernaar kijkt. Ik denk dat geluk het vermogen is om blij te zijn met de blije dingen en verdrietig met de verdrietige dingen.’ Doorgaans negeren we de moeilijke dingen, zegt hij. ‘Het is onze natuurlijke reflex om pijn zoveel mogelijk uit te sluiten, maar dat gevecht ga je zeker verliezen. Pijn gaat niet weg als je het negeert. We moeten het au sérieux nemen. Ben je verdrietig? Heb je dan iemand nodig die dat voor je gaat oplossen? Nee, wat nodig is, is dat je bestaansrecht geeft aan je verdriet.’

Hoe hou je het vol?

Het is nog best lastig om meditatie dag in dag uit vol te houden. Hoe lukt dat? ‘Zelf heb ik ook weleens de neiging om mijn praktijk te verwaarlozen, maar ik weet dat ergens een diep verlangen sluimert om dit te blijven doen. Dat gevoel alsof je iets laat doodgaan dat niet dood mag gaan. Dat verlangen heb ik nu zodanig ingebouwd dat het een routine is geworden. Soms moet je doe-modus nog overtuigd worden. Je geest doet van alles om je van dat meditatiekussen af te halen. Je hebt de vrijheid om andere dingen te gaan doen, maar traint in feite je soevereiniteit: “Ik blijf zitten. Ik heb ervoor gekozen.”’ 

Het trucje heb ik na acht weken training vast wel door. En dan? ‘Dat is hetzelfde als de vraag stellen of je alle dagen je tanden moet poetsen. “Ik ken het trucje toch?” Mindfulness werkt net zoals lopen en tandenpoetsen. Dit is wat we te doen hebben. Doen en zijn voortdurend met elkaar afwisselen. Na een training heb je geen trucje geleerd, want er valt niets te bereiken. Je hebt het altijd al doorgehad, je moest er alleen mee reconnecten.’