De kracht van ACT & Creativiteit

Het gebruik van beeldend materiaal, zoals potlood, klei of verf, wordt vaak geassocieerd met woorden zoals 'knutselen', 'dagbesteding' of 'expositie'. Tijdens therapie heeft beeldend werken echter een andere functie. Het dient als communicatiemiddel, zodat een cliënt zich niet alleen kan uiten via woorden, maar ook via beeld. Hierdoor kan hij een deel van zichzelf beter bespreekbaar maken en op afstand ervaren, en dit wordt mogelijk gemaakt door middel van een creatie zoals een tekening. Psychologische processen van Acceptance and Commitment Therapy (ACT) komen dan stapsgewijs in beweging, en er ontstaat ruimte voor psychologische flexibiliteit door middel van creativiteit.

 

Sissel Langeveld schreef het boek ACT & Creativiteit 

Met het handboek ACT & Creativiteit, maakt ze professionals meer bewust van de invloed die creatief werken heeft op lichaam en geest, en hoe deze creatieve processen binnen het ACT-model (Acceptance and Commitment Therapy) kunnen worden herkend, toegepast en besproken. De kracht van beeld is zijn blijvende karakter. Ter illustratie vind je hier een behandelsessie van cliënt Mieke (23 jaar), die behandeling heeft ondergaan met behulp van Acceptance and Commitment Therapy & Creativiteit.

 

Gedachten en gevoelens van Mieke tijdens de behandeling

Mieke ervaart haar gedachten steeds vaker op afstand. Ze beschrijft situaties waarin ze de pauzeknop indrukt en aandachtig luistert naar wat haar hoofd en lichaam haar vertellen. Dit is nieuw voor haar en ze merkt op dat ze dit niet altijd even prettig vindt, ook al helpt het haar wel vooruit. Ze vertelt dat ze haar vriendinnen nog steeds afwijst wanneer ze verdrietig is vanwege gedachten zoals: 'ik mag de ander niet tot last zijn' en 'ik moet sterk zijn'. Daarnaast heeft ze ook geoefend met het doorbreken van strenge regels en ze merkt dat dit haar meer vrijheid geeft. Alleen de meest dominante regels doorbreken is voor Mieke nog te lastig.

 

Wat heeft ze tijdens deze behandelsessie mogen doen?

Mieke heeft tijdens deze sessie het 'Monster' in beeld gebracht. Monster is hoe ze haar brein heeft genoemd - een angstig en kritisch brein dat ervoor zorgt dat ze haar hart niet kan volgen. In eerste instantie komt Mieke niet in beweging. Ze merkt op dat ze eerst een plan van aanpak moet hebben voordat ze een lijn op papier mag zetten. Monster bemoeit zich meteen met haar proces vanwege de gedachte: 'Ik moet het meteen goed doen!' Ze laat zich opjagen en tekent snel een contourlijn van het lijf met twee oogjes zonder pupillen. Mieke kijkt naar haar tekening en vertelt dat Monster eigenlijk een heel harig lijf heeft. Het blijft bij haar uitspraak, want ze legt haar potlood naast zich neer en geeft aan de opdracht te willen afronden. Ik benoem dat Monster nog weinig opvalt op papier - precies wat Monster wil - en we kijken samen naar de paar lijnen die ze op papier heeft gezet. Tijdens het bespreken van mijn observatie, stel ik de vraag of ze Monster weer de regie wil geven of zelf een keer aan het roer wil staan. Dit zorgt ervoor dat ze haar potlood weer oppakt. Ze vult het lijfje met frisse tegenzin in en tekent nu ook pupillen in zijn ogen.

 

Tijdens de afronding

Nadat ze klaar is met tekenen, vraag ik haar waar ze Monster in de ruimte wil ophangen. Ze plaatst Monster achter de olijfboom waarbij Monster haar goed kan zien en Mieke ook goed zicht heeft op Monster. Alleen Monster écht aankijken lijkt voor haar nog lastig. Ze kijkt snel weg wanneer ik haar vraag oogcontact te maken en haar houding krimpt zichtbaar ineen.

 

 

Een week later

Mieke vertelt dat ze de foto van Monster op haar mobiele scherm heeft geplaatst. Ze laat me zien hoe hij tussen de tekstblokken door gluurt. Door de confrontatie met Monster aan te gaan, lijkt ze steeds meer de regie in haar leven terug te krijgen. Mieke voelt zich blij en ervaart meer vrijheid. Tegelijkertijd doet het haar ook verdriet hoeveel dit proces met haar doet. Het visualiseren werkt goed volgens Mieke. Ze bespreekt Monster (haar brein) ook met haar beste vriendin met als doel meer van het leven te kunnen genieten.